• Baby heroin (straatnaam voor quetiapine als drug) ^[poi]
• Q-ball (straatnaam voor de combinatie van cocaïne en quetiapine als drug) ^[poi]
• Quell (straatnaam voor quetiapine als drug) ^[poi]
• Quetiapine fumaraat
• Quetiapine hemifumaraat
• Susie-Q (straatnaam voor quetiapine als drug) ^[poi]
• 11-[4-[2-(2-hydroxyethoxy)ethyl]-1-piperazinyl]dibenzo[b,f][1,4]thiazepine ^[mer]
• 2-[2-(4-dibenzo[b,f]-[1,4]thiazepine-11-yl-1-piperazinyl)ethoxy]ethanol ^[mer]

Quetiapine is in tabletten verwerkt in de vorm van quetiapinefumaraat.

Fictieve waarde = 1.

Quetiapine fumaraat is een wit tot gebroken wit kristallijn poeder.^[poi]

Het smeltpunt van quetiapine hemifumaraatkristallen van ethanol is 172-173ºC.^[mer]

Quetiapine fumaraat is matig oplosbaar in water.^[poi]

pKa: 3,3 (base), 6,8 (base) ^[bas]

Gezien het feit dat quetiapine matig oplosbaar is in water en op grond van het grote verdelingsvolume, kan worden afgeleid dat quetiapine waarschijnlijk een lipofiel karakter heeft.

Quetiapine wordt na orale toediening goed geabsorbeerd.^[inf,far] Inname met een vetrijke maaltijd verhoogt de absorptie en kan de maximale plasmaconcentratie en de area-under-the-curve (AUC) verhogen.^[far,inf]  

Dierexperimenteel onderzoek wijst op een uitgebreid first-pass effect: de orale biologische beschikbaarheid bedraagt slechts 9%.^{[bas,mat, gor,poi]}

Quetiapine wordt uitgebreid gemetaboliseerd in de lever.^[far,inf] De voornaamste routes van omzetting zijn sulfoxidatie en oxidatie.^{[gun,mat,poi]} Daarnaast vindt onder andere N- en O-dealkylering en 7-hydroxylering plaats.^[mat,bas]

Volgens verschillende bronnen zijn er 9 ^[poi] tot tenminste 20 ^[bas] metabolieten gedetecteerd, waaronder twee actieve metabolieten: 7-hydroxyquetiapine ^[poi,bre] en norquetiapine ^{[inf,far,bre]} (= N-desalkylquetiapine ^[inf]). Een bron meldt dat de actieve metabolieten in zulke lage concentraties circuleren, dat ze waarschijnlijk nauwelijks bijdragen aan het klinische effect.^[gol] Een andere bron meldt echter dat alleen 7-hydroxyquetiapine significante farmacologische activiteit heeft.^[bas] 

Het metabolisme loopt hoofdzakelijk via CYP3A4, en mogelijk in beperkte mate via CYP2D6.^[inf]

• CYP2D6-polymorfismen hebben geen invloed op de plasmaconcentratie van quetiapine.^[inf]
• Bij langzame en intermediaire metaboliseerders voor CYP3A4 is de vorming van inactieve metabolieten en een metaboliet met antidepressieve werking verminderd, maar dit is klinisch niet relevant.^[inf]

Quetiapine wordt goed verdeeld over het lichaam. Het verdelingsvolume is 6-14 L/kg.^{[gun,mat,poi]}

De plasma-eiwitbinding bedraagt ongeveer 83%.^{[inf,gol,poi,bre]}

Maximale plasmaconcentraties (C_max) worden 1-2 uur na orale toediening van het normale preparaat bereikt.^{[bre,cat,mat]} 

Na orale toediening van het preparaat met verlengde afgifte wordt de C_max van quetiapine en de actieve metaboliet norquetiapine na circa 6 uur bereikt.^{[inf,far,poi]}

• Na orale toediening van een enkele dosis van 25 mg (normaal preparaat) aan gezonde volwassenen was de gemiddelde C_max van quetiapine in plasma 0,045 mg/L na 1,3 uur.^[bas]
• Na een orale dosis van 75 mg zijn maximale serumconcentraties gemeten tot 0,365 mg/L.^[poi] 
• De maximale plasmaconcentratie van het preparaat met verlengde afgifte is 13% lager dan van het gewone preparaat; de AUC van de actieve metaboliet is 18% lager.^[inf]
• Bij kinderen van 10-12 jaar is de area-under-the-curve (AUC) van de actieve metaboliet circa 62% hoger dan bij volwassenen; bij adolescenten van 13-17 jaar is deze circa 28% hoger dan bij volwassenen.^[inf]
• Een vetrijke maaltijd kan de maximale plasmaconcentratie en de AUC verhogen.^[far]

CYP2D6-polymorfismen hebben geen invloed op de plasmaconcentratie.^[inf]

Het therapeutisch effect is ongeveer 7-14 dagen na het begin van de therapie te verwachten.^[poi]

De eliminatiehalfwaardetijd van quetiapine is gemiddeld 7 uur;^{[bre,inf,far]} er worden in de literatuur ranges vermeld van 3-10 uur.^{[bas,gol,bre]} 

De eliminatiehalfwaardetijd van de actieve metaboliet norquetiapine (=N-desalkylquetiapine) is 12 uur.^[inf,far] 

De eliminatiehalfwaardetijd is verlengd bij ouderen (9-11 uur) en bij patiënten met ernstige leverfunctiestoornissen (9 uur).^[far]

Een enkele, orale dosis wordt in een periode van 4 dagen voor 73% uitgescheiden in de urine en 20% in de feces, vooral in de vorm van metabolieten.^{[bas,far,inf]} Minder dan 1% van een dosis wordt in onveranderde vorm in de urine uitgescheiden.^[bas,poi] 

De klaring bedraagt 80 L/uur (19 mL/min/kg voor een persoon van 70 kg) en 55 L/uur (13 mL/min/kg voor een persoon van 70 kg) in respectievelijk jonge en oudere patiënten.^[mat]

De klaring is 30-50% lager bij ouderen ^[inf] en 25% lager bij ernstige lever- en nierfunctiestoornissen.^{[inf,gun, mat]}

Quetiapine gaat in kleine hoeveelheden over in de moedermelk.^{[inf,far,poi]} Quetiapine kan de placenta passeren.^[poi]

De kinetiek van quetiapine na overdosering wijkt af van de kinetiek na inname van een therapeutische dosis.

• De relatieve absorptie van quetiapine is na inname van een grote overdosis mogelijk lager dan na inname van een therapeutische hoeveelheid.^[mul]
• Een retrospectieve case series van matig tot ernstige quetiapine overdoseringen (N=20) toonde dat de tijd tot de maximale plasmaconcentratie (T_max) bij overdosering langer is dan na inname van een therapeutische dosis. Verder werd er een langere gemiddelde terminale halfwaardetijd gevonden, van 16 uur. Bij sommige patiënten werd bovendien een herstijging van de quetiapine serumconcentratie gezien na een aanvankelijke afname.^[eye]
• Na inname van 24.000 mg quetiapine vertoonde de klaring meerdere fases. De initiële halfwaardetijd was 4,1 uur. Vanaf ongeveer 30 uur na ingestie verliep de eliminatie langzamer. Tussen 24 en 37 uur na ingestie trad een kleine stijging van de plasmaconcentratie op, vermoedelijk door redistributie vanuit weefsels.^[bod]
• Na overdosering met 3000 mg werd aan de hand van serumconcentraties een terminale eliminatiehalfwaardetijd berekend van 22 uur.^[pol]

Algemene informatie antipsychotica

Schizofrenie is een complexe, psychische aandoening, die wordt gekenmerkt door het optreden van psychoses. Een psychose is een toestand waarbij de patiënt het contact met de werkelijkheid verliest. Psychoses gaan gepaard met wanen, hallucinaties en stoornissen in denken, gedrag en emoties. 

De pathologie van schizofrenie is nog niet geheel opgehelderd. Waarschijnlijk speelt een overmaat aan dopamine in de hersenen een belangrijke rol in het ontstaan van schizofrenie. Deze overmaat aan dopamine is mogelijk het gevolg van excessieve dopaminerge neurotransmissie in het mesolimbische en mesocorticale systeem.^[gol,had] Ook dysfunctie van het glutaminerge systeem en het serotonerge systeem spelen mogelijk een rol bij het ontstaan van schizofrenie.^[lev] 

Antipsychotica binden onder andere aan pre-synaptische en post-synaptische dopamine D₂-receptoren in de hersenen. Antagonisme van mesolimbische D₂-receptoren veroorzaakt waarschijnlijk het antipsychotische effect.^[bre] Ook antagonisme van 5-HT₂-serotonine receptoren lijkt hieraan bij te dragen.^[bre,gol] 

Quetiapine

Quetiapine heeft een breed receptorbindingsprofiel. Het is een relatief sterke antagonist voor histamine H₁-receptoren en alfa₁-adrenerge receptoren, een matig sterke antagonist voor serotonine 5-HT₂-receptoren en dopamine D₂-receptoren en een relatief zwakke antagonist voor dopamine D₁- receptoren, serotonine 5-HT_1A-receptoren, alfa₂-adrenerge receptoren en M₁-cholinerge receptoren.^{[gol,far,poi]}

Het receptorbindingsprofiel van de actieve metaboliet norquetiapine is vergelijkbaar, maar norquetiapine heeft matig-sterke anticholinerge effecten.^[inf]

Atypische antipsychotica

Quetiapine is geregistreerd voor de volgende indicaties:^[inf]

• Schizofrenie 
• Matige tot ernstige manische episoden bij bipolaire stoornis 
• Ernstige depressieve episoden bij bipolaire stoornis
• Ter voorkoming van een recidief van manische of depressieve episoden bij bipolaire stoornis, bij patiënten die eerder goed reageerden op quetiapine.
• Ernstige depressie, in combinatie met een antidepressivum.

Het is niet geregistreerd voor, maar wordt wel toegepast bij:

• Psychose bij de ziekte van Parkinson, indien behandeling met clozapine gecontraïndiceerd is.
• In combinatie met SSRI's bij obsessief-compulsieve stoornis, indien SSRI's alleen onvoldoende effect hebben.
• Delirium in de palliatieve fase
• Slaapstoornissen (bij kinderen NKFK)

Misbruik van quetiapine als recreatieve drug

Er zijn (buitenlandse) publicaties over misbruik van quetiapine als drug.^[kle,poi] De tabletten worden daarbij oraal ingenomen of verpulverd en intranasaal gesnoven. Intraveneus misbruik van quetiapine in combinatie met cocaïne ('Q-ball') is ook gemeld.^[poi]

Onderstaande informatie is op 12-01-2021 overgenomen uit het Informatorium Medicamentorum. Voor de meest recente informatie zie https://kennisbank.knmp.nl/ en/of https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/

Oraal

De tabletten met verlengde afgifte dienen zonder voedsel te worden ingenomen, omdat voedsel de absorptie verhoogt.^[inf]

Bij staken afbouwen over een periode van ten minste 1-2 weken.^[inf]

Schizofrenie

Gewoon preparaat

• Volwassenen: op de eerste dag 25 mg 2x per dag, op de tweede dag 50 mg 2x per dag, op de derde dag 100 mg 2x per dag, op de vierde dag 150 mg 2x per dag. Daarna verder verhogen tot een onderhoudsdosering van veelal 300-450 mg per dag, maximaal 750 mg per dag.^[inf]
• Kinderen vanaf 12 jaar (NKFK): op de eerste dag 25 mg 2x per dag, op de tweede dag 50 mg 2x per dag, op de derde dag 100 mg 2x per dag, op de vierde dag 150 mg 2x per dag, daarna verder verhogen tot een onderhoudsdosering van veelal 400 mg per dag in 2 doses. In de literatuur is maximaal 800 mg per dag beschreven.^[inf]

Preparaat met verlengde afgifte

• Volwassenen: op de eerste dag 300 mg 1x per dag, op de tweede dag 600 mg 1x per dag, daarna verhogen of verlagen tot een onderhoudsdosering van 400-800 mg per dag.^[inf]

Manische episode

Gewoon preparaat

• Volwassenen: op de eerste dag 50 mg 2x per dag, op de tweede dag 100 mg 2x per dag, op de derde dag 150 mg 2x per dag, op de vierde dag 200 mg 2x per dag. Daarna verder verhogen met maximaal 200 mg per dag tot een onderhoudsdosering van veelal 400-800 mg per dag.^[inf]
• Kinderen vanaf 12 jaar (NKFK): op de eerste dag 50 mg 2x per dag, op de tweede dag 100 mg 2x per dag, op de derde dag 150 mg 2x per dag, op de vierde dag 200 mg 2x per dag. Daarna verder verhogen tot een onderhoudsdosering van veelal 400-600 mg per dag in 2 doses.^[inf]

Preparaat met verlengde afgifte

• Volwassenen: op de eerste dag 300 mg 1x per dag, op de tweede dag 600 mg 1x per dag, daarna verhogen of verlagen tot onderhoudsdosering 400-800 mg per dag.^[inf]

Depressieve episode

Gewoon preparaat of preparaat met verlengde afgifte

• Volwassenen: op de eerste dag 50 mg 1x per dag 's avonds, op de tweede dag 100 mg 1x per dag 's avonds, op de derde dag 200 mg 1x per dag 's avonds, op de vierde dag 300 mg 1x per dag 's avonds. Daarna zo nodig verder verhogen of verlagen tot onderhoudsdosering 200-600 mg per dag, veelal 300 mg per dag.^[inf]

Voorkoming recidief manische of depressieve episode

Gewoon preparaat of preparaat met verlengde afgifte

• Volwassenen: dosering waarop goed werd gereageerd voortzetten en op geleide van klinische respons en verdraagbaarheid aanpassen binnen een doseringsbereik van 300-800 mg per dag tot de laagst effectieve dosering.^[inf]

Depressie, in combinatie met een antidepressivum

Preparaat met verlengde afgifte

• Volwassenen: 50 mg 1x per dag 's avonds op dag 1 en 2 en 150 mg 1x per dag 's avonds op dag 3 en 4. Daarna zo nodig verder verhogen of verlagen tot een onderhoudsdosering van 50-300 mg per dag.^[inf]
• Ouderen: 50 mg 1x per dag 's avonds op dag 1-3, verhogen tot 100 mg 1x per dag 's avonds op dag 4 en verder verhogen tot 150 mg 1x per dag 's avonds op dag 8. Daarna zo nodig verder verhogen of verlagen tot een onderhoudsdosering van 50-300 mg per dag. De maximale dosering van 300 mg per dag dient niet eerder dan op dag 22 te zijn bereikt.^[inf]

Psychose bij de ziekte van Parkinson

• Volwassenen: 12,5 mg 1x per dag voor de nacht, zo nodig geleidelijk verhogen tot maximaal 200 mg per dag.^[inf]

Obsessief-compulsieve stoornis

• Volwassenen: 25-300 mg per dag.^[inf]

Delirium in de palliatieve fase

• Volwassenen: 12,5-50 mg 1-2 x per dag.^[inf]

Slaapstoornissen

Gewoon preparaat

• Volwassenen: 25-100 mg 1x per dag voor de nacht.^[inf]
• Kinderen vanaf 12 jaar (NKFK): 12,5-50 mg 1x per dag voor de nacht.^[inf]

Bij leverfunctiestoornis (alle indicaties)

Gewoon preparaat 

• Volwassenen: aanvankelijk 25 mg 1x per dag en dagelijks verhogen met stappen van 25-50 mg per dag tot een effectieve dosis.^[inf]

Preparaat met verlengde afgifte

• Volwassenen: aanvankelijk 50 mg 1x per dag en dagelijks verhogen met stappen van 50 mg per dag tot een effectieve dosis.^[inf]

Quetiapine is (d.d. 18-01-2021) in Nederland geregistreerd met de volgende productvoorkomens:^[cbg] 

• tabletten met 25, 50, 100, 150, 200 en 300 mg quetiapine
• tabletten met verlengde afgifte met 50, 150, 200, 300 en 400 mg quetiapine

Quetiapine is in de tabletten aanwezig in de vorm van quetiapinefumaraat.^[cbg]

Quetiapine is in Nederland niet geregistreerd voor toepassing bij dieren.

• Therapeutische plasmaconcentraties zijn over het algemeen lager dan 0,6 mg/L.^[dar]
• Bij inname van 250 mg quetiapine driemaal per dag, is de gemiddelde maximale plasmaconcentratie 0,83 mg/L in jonge mensen en 1,08 mg/L in ouderen.^[mat]
• Door grote interindividuele variatie in respons, is er geen verband te leggen tussen de plasmaconcentratie en het therapeutisch effect.^[fab]

Bloedconcentraties zijn beperkt bruikbaar ter beoordeling van het klinisch beeld; er bestaat geen duidelijke correlatie tussen plasmaconcentraties van antipsychotica en klinische symptomen.^[gol,bre]

Zie onderstaande tabel voor doses, effecten en concentraties bij overdoseringen met quetiapine.

*Geschat gewicht; exact gewicht niet vermeld in de literatuur.

ARDS=acute respiratory distress syndrome, bpm=beats per minute (hartslagen/minuut), CK=creatine kinase, CRP=C-reactief proteïne, GCS= Glasgow Coma Score.

Post-mortem

• Zeven volwassenen die waren overleden door acute overdosering van quetiapine, hadden post-mortem concentraties van gemiddeld 18 mg/L (7,2-34 mg/L) in hartbloed en 86 mg/kg (34-200 mg/kg) in de lever.^[bas]
• Een volwassen psychiatrische patiënt die dood werd aangetroffen, had post-mortem concentraties van 170 mg/L in centraal bloed en 190 mg/kg in de lever.^[bas] 
• Quetiapine ondergaat mogelijk postmortale redistributie: hart/femoraal bloedconcentratie ratio's waren gemiddeld 1,3 (0,6-2,6) in 10 gevallen, 1,4 (0,7-4,0) in 17 andere gevallen en 2,5 (1,4-5,4) in nog 5 andere gevallen.^[bas] 
• In een review van 21 postmortem gevallen werd gevonden dat postmortem leverconcentraties hoger waren dan 5 mg/kg wanneer quetiapine een significante rol had gespeeld bij het overlijden.^[poi]

Bij het vaststellen van de dosisgrenswaarden in mg/kg is rekening gehouden met niet-therapeutische gebruikers en kinderen. Voor ingestelde, therapeutische gebruikers van quetiapine kunnen deze grenswaarden aan de lage kant  zijn.

De meest gemelde symptomen na overdosering van quetiapine zijn bewustzijnsdaling (met slaperigheid tot coma), verwardheid, agitatie, convulsies, miosis, tachycardie, ECG-afwijkingen (o.a. QT-verlenging, ventriculaire aritmieën), hypotensie en ademhalingsdepressie. Verder kunnen onder andere dysartrie, ataxie, hypertensie, braken, hyperglykemie en hypokaliëmie ontstaan. Verhoogd CK en rhabdomyolyse kunnen optreden; deze zijn mogelijk secundair aan langdurige bewegingloosheid.

Symptomen ontstaan doorgaans binnen enkele uren na inname. Echter, bij sommige patiënten met aanvankelijk een mild klinisch beeld, traden na een urenlange latentietijd alsnog ernstige effecten op. 

Bij inname van een preparaat met verlengde afgifte kunnen symptomen vertraagd zijn.  

Systemische orgaanfunctiewijzigingen

Hersenen

• Dysartrie [L,M,E] ^{[cat,pol,mow]}
• Ataxie [L,M,E] ^{[mow,mel,her2]}
• Apathie [L,M], Lethargie [E] ^{[pol,juh,gaj,cat,viv,cap]}
• Slaperigheid of sufheid [L], Sopor [M], Coma [E] ^{[bee,gaj,har,smi,nud,juh,cat,bal,pai,pol,fer,hun,her,viv,kel,str,mah,bod,mul,mat2,gar,col,you,dic,cap,eye,cob,mel,sta,bar,gib,bap,her2,lon,ple]}
• Agitatie [L,M], Agressie [E] ^{[nud,smi,cat,lyn,mow,her,mah,bod,ale,sta,gib,her2]}
• Omneveld [L], Verwardheid [M], Delier [E] ^{[dar,bal,smi,nud,pol,her,ale,eye,bap]}
• Gegeneraliseerde convulsies [M,E] ^{[mow,dar,bal,mah,bod,ngo,you,eye,cob,sta,her2]}
• Maligne antipsychoticasyndroom (MAS,MNS) [L,M,E] ^[kha]
• Ondertemperatuur (< 36 graden) [L,M,E] : hypothermie is gemeld ^{[lan, gar,bar]}

Perifere Z.S.

Oog

• Miosis [L,M,E] ^{[mow,juh,gaj,cat,har,her,col,mel,sta,bap]}

Hart

• Geringe verhoging hartslag [L], Tachycardie [M,E] ^{[bee,gaj,har,lyn,nud,smi,hen,cat,pol,bal,hun,her,kel,mah,bod,mul,mat2,gar,ale,col,you,cob,mel,sta,bar,gib,bap,her2,lon]}
• Verbreed QRS-complex [L,M,E] ^{[lyn,str,ngo,lan,cob,bar]}
• QT-verlenging [L,M,E] ^{[bee,gaj,dar,bal,hen,hun,str,ngo,mul,ale,mel,bar,gib,lon,ple]}
• Ventriculaire extrasystolen [L,M], Ventriculaire bigeminie [E], Ventriculaire tachycardie [E], Ventriculaire flutter [E], Ventrikelfibrilleren [E] ^{[lyn,ngo,lan,eye]}

Bloedvaten

• Hypertensie [L,M], Hypertensieve crise [E] ^{[har,mel,sta,her2]}
• Hypotensie [L,M], Shock [E] ^{[gaj,dar,pol,hen,mow,cat,hun,her,mah,ngo,lan,ale,you,cob,cap,sta,bar,gib,lon]}

Bloed

• Leukocytose [L,M,E] ^{[bod,mul,gar]}

Luchtwegen

Longen

• Hypoventilatie [L,M,E], Apnoe [E] ^{[mow,bal,har,fer,hun,her,ngo,sta,bar,gib,her2]}
• Bradypnoe [L,M,E] ^{[bal,har,fer,mow,hun,her,ngo,sta,bar,gib,her2]}

Maag-darmkanaal

• Braken [L,M,E] ^{[gaj,mah,sta,her2]}

Lever

Nieren

• Verhoogd CK (creatine kinase) [L,M,E] ^{[smi,hun,her,str,mul,gar,dic,gib,ple]}: Verhoogd CK is in sommige gevallen mogelijk secundair aan langdurige bewegingloosheid.^[dic]

Reproductie organen

Schildklier

Pancreas endocrien

• Hyperglykemie [L,M,E] ^{[gaj, her, bod, mul]}

Spieren

• Rhabdomyolyse [L,M,E]  ^{[smi,her,dic,ple]} : Rhabdomyolyse is in sommige gevallen mogelijk secundair aan langdurige bewegingloosheid.^[dic,ple]

Slijmvliezen

Milieu interieur

• Hypokaliëmie [M,E] ^{[juh,gaj,gar,poi]}

Quetiapine heeft een breed receptorbindingsprofiel. Het is een relatief sterke antagonist voor histamine H₁-receptoren en alfa₁-adrenerge receptoren, een matig sterke antagonist voor serotonine 5-HT₂-receptoren en dopamine D₂-receptoren en een relatief zwakke antagonist voor dopamine D₁- receptoren, serotonine 5-HT_1A-receptoren, alfa₂-adrenerge receptoren en M₁-cholinerge receptoren.^{[gol,far,poi]} Echter, bij overdosering kan de receptorspecificiteit mogelijk afwijken.

De volgende informatie geldt voor antipsychotica in het algemeen.

• Blokkade van dopamine D₂-receptoren in het voorste deel van de hypothalamus verstoort de temperatuurregulatie, resulterend in hypo- of hyperthermie, afhankelijk van de omgevingstemperatuur.^[had,bre] 
• Extrapiramidale symptomen worden veroorzaakt door blokkade van D₂-dopamine receptoren in het nigrostriatum.^[had,bre] Een relatief hoge affiniteit voor M₁-muscarinerge receptoren en 5-HT_1A- en 5-HT_2A-serotonerge receptoren lijkt de kans op extrapiramidale symptomen te verlagen.^[bre,gol] 
• Het maligne neurolepticumsyndroom ontstaat waarschijnlijk door blokkade van dopamine D₂-receptoren in de hypothalamus en het nigrostriatum.^[bre,gol] 
• Blokkade van alfa₁-adrenerge receptoren kan leiden tot onder andere (orthostatische) hypotensie, reflextachycardie en miosis.^[bre,gol] 
• Blokkade van alfa₂-adrenerge receptoren kan resulteren in sympaticomimetische effecten, zoals tachycardie.^[bre,had] 
• Blokkade van M₁-muscarinerge receptoren veroorzaakt anticholinerge effecten, zoals agitatie, hallucinaties, delier, tachycardie, mydriasis, wazig zicht, droge huid en slijmvliezen, ileus en urineretentie.^[bre,gol]
• Binding aan H₁-histamine receptoren veroorzaakt depressie van het centrale zenuwstelsel, toename van de eetlust en hypotensie.^[bre,had]
• Blokkade van voltage-gated snelle natriumkanalen (INa) veroorzaakt vertraging van de cardiale geleiding met verminderde myocardiale contractiliteit.^[gol] 
• Blokkade van de "delayed rectifier potassium current" (IKr) kan QT-verlenging veroorzaken, wat de kans op torsades de pointes vergroot.^[gol,bre]

Bij inname van een groot aantal quetiapine tabletten met verlengde afgifte kan in sommige gevallen in de maag een farmacobezoar ontstaan. De aanbevolen absorptieverminderende therapieën kunnen daarbij minder effectief zijn. De farmacobezoar kan endoscopisch verwijderd worden, waarbij soms meerdere extractierondes nodig zijn. Het kan nodig zijn om na verwijdering van de bezoar geactiveerde kool toe te dienen.^[rau]

Symptomatische patiënten met een potentieel matige of ernstige intoxicatie maar aanvankelijk een mild klinisch beeld observeren gedurende tenminste 12 uur, omdat in sommige gevallen van quetiapine overdosering na een latentietijd alsnog ernstige effecten optraden.^[her,bap]

Bij verdenking op het maligne neurolepticum syndroom of bij ernstige extrapiramidale symptomen, de patiënt altijd opnemen in het ziekenhuis ter observatie en behandeling. Geen geactiveerde kool toedienen als reeds ernstige extrapiramidale symptomen aanwezig zijn, vanwege het risico op verslikken.

Bij levensbedreigende intoxicaties die niet reageren op de aanbevolen therapieën, kan toediening van intraveneuze lipidenemulsie overwogen worden.

LET OP: vooralsnog dient deze therapie alleen te worden toegepast bij levensbedreigende cardiovasculaire en/of neurologische effecten die niet reageren op conventionele behandeling. Klik op het  "Protocol: toedienen intraveneuze lipidenemulsie" voor meer informatie over de effectiviteit, de mogelijke risico's en de dosering van intraveneuze lipidenemulsie.

Asymptomatische patiënten bij verdenking op een matige of ernstige intoxicatie tenminste 6 uur observeren na inname van een normaal preparaat,^[bre,had] en tenminste 12 uur observeren na inname van een preparaat met verlengde afgifte.^[tay,poi]

Symptomatische patiënten met een potentieel matige of ernstige intoxicatie maar aanvankelijk een mild klinisch beeld observeren gedurende tenminste 12 uur, omdat in sommige gevallen van quetiapine overdosering na een latentietijd alsnog ernstige effecten optraden.^[her,bap]

Patiënten met een afwijkend ECG continu monitoren totdat het ECG is genormaliseerd.

Bij verdenking op het maligne neurolepticum syndroom of bij ernstige extrapiramidale symptomen, de patiënt altijd opnemen in het ziekenhuis ter observatie en behandeling. 

Systemisch

• ECG controleren [M,E] ^[poi,dar]

  Patiënten met een afwijkend ECG continu monitoren totdat het ECG is genormaliseerd.

• QT tijd verlenging diagnose en behandeling [M,E]
  

  Een correcte berekening van de QTc-tijd is essentieel om onder- of overschatting van het risico te voorkomen. Lees daarom de achtergrondtherapietekst door het openen van de (hyper)link hierboven.

• Elektrolyten bepalen [M,E]
  

  Vanwege het risico op QT-verlenging wordt geadviseerd elektrolyten te bepalen: hypokaliëmie is gemeld na overdosering van antipsychotica.

Na ingestie

• Geactiveerde kool toedienen [M,E]
  

  Met gebruik van een farmacokinetisch model werd geschat dat toediening van een enkele dosis geactiveerde kool binnen 0,5-6 uur na ingestie de absorptie van quetiapine verlaagt met gemiddeld 35%.^[isb] Desondanks adviseert het NVIC om geactiveerde kool zo snel mogelijk na ingestie toe te dienen, bij voorkeur binnen 1-2 uur.

• Geact. kool herhaald + laxeren bij Retard tabl. [M,E]
• Maagspoelen [E]
• Darmlavage bij retard- en slow release tabletten [E]

• Protocol: toedienen intraveneuze lipidenemulsie [E]
  

  Bij levensbedreigende intoxicaties die niet reageren op de aanbevolen therapieën, kan toediening van intraveneuze lipidenemulsie overwogen worden. 

  LET OP: vooralsnog dient deze therapie alleen te worden toegepast bij levensbedreigende cardiovasculaire en/of neurologische effecten die niet reageren op conventionele behandeling. Klik op het scherm in het overzicht van therapieën op "Protocol: toedienen intraveneuze lipidenemulsie" voor meer informatie over de effectiviteit, de mogelijke risico's en de dosering van intraveneuze lipidenemulsie.

Hemodialyse en hemoperfusie

Hemodialyse en hemoperfusie zijn waarschijnlijk niet zinvol, vanwege het relatief grote verdelingsvolume en de hoge mate van eiwitbinding van quetiapine.^[bre] 

• Observeren en vitale functies bewaken [M,E]
  

  Asymptomatische patiënten bij verdenking op een matige of ernstige intoxicatie tenminste 6 uur observeren na inname van een normaal preparaat,^[bre,had] en tenminste 12 uur observeren na inname van een preparaat met verlengde afgifte.^[tay,poi]

  Symptomatische patiënten met een potentieel matige of ernstige intoxicatie maar aanvankelijk een mild klinisch beeld observeren gedurende tenminste 12 uur, omdat in sommige gevallen van quetiapine overdosering na een latentietijd alsnog ernstige effecten optraden.^[her,bap]

  Patiënten met een afwijkend ECG continu monitoren totdat het ECG is genormaliseerd.

• QT tijd verlenging diagnose en behandeling [M,E]
• Maligne antipsychoticasyndroom (MAS) behandeling [L,M,E]
• Fysostigmine toedienen [E]
  

  Patiënten met delier en agitatie en een duidelijk anticholinerg syndroom kunnen eventueel behandeld worden met fysostigmine.^{[bre, gol]} Omdat fysostigmine de cardiale geleiding negatief kan beïnvloeden, wordt het niet standaard aanbevolen: fysostigmine niet gebruiken bij ventriculaire dysritmieën, elke mate van hartblok, QT-verlenging of QRS-verbreding.^[gol,bre]

• Natriumbicarbonaat toedienen bij intoxicaties [M,E]
  

  Natriumbicarbonaat is de eerste keus voor de behandeling van ventriculaire dysritmieën en geleidingsstoornissen.^{[gol, bre]} Bij toediening van natriumbicarbonaat dient hypokaliëmie voorkomen te worden: veel antipsychotica kunnen cardiale kaliumkanalen blokkeren, waardoor QT-verlenging kan ontstaan. Hypokaliëmie kan dit verergeren.^[gol] 

  Wanneer natriumbicarbonaat onvoldoende effectief is, kan lidocaïne worden toegediend.^{[gol, had]} Anti-aritmica uit de klassen Ia, Ic, en III moeten vermeden worden, omdat deze de cardiotoxiciteit kunnen verergeren.^[gol,bre]

Bij hypotensie:

Hypotensie behandelen met vloeistoftoediening.^{[bre,gol,poi]} 

Bij onvoldoende effect kunnen direct werkende vasopressoren worden gebruikt (bv. noradrenaline); ^{[lev,bre,gol]} indirecte agonisten (bv. dopamine) zijn mogelijk niet effectief.^[gol,poi] Zo zijn er drie casussen beschreven van patiënten met significante hypotensie na overdosering met een antipsychoticum (quetiapine), die niet reageerde op vloeistoftoediening. Infusie van adrenaline verergerde de hypotensie. Na vervanging van adrenaline door noradrenaline steeg de bloeddruk echter snel naar normale waarden.^[haw]

In een geval van een ernstige quetiapine intoxicatie werd de patiënt succesvol behandeld met extracorporeal life support (ECCS, extracorporeal circulatory support).^[lan]

• Een 19-jarige man met een geschiedenis van bipolaire stoornis meldde zich 2,5 dag na ingestie van 12.000 mg quetiapine (overeenkomend met 171 mg/kg voor een persoon van 70 kg) bij het ziekenhuis. Hij vertelde dat hij uit bed was gevallen en voor onbekende tijd bewusteloos op de grond had gelegen. Bij opname waren zijn bloeddruk 129/80 mm Hg, pols 120, ademhaling 18/min en temperatuur 36,7°C. Hij had last van verwardheid en agitatie en kon zijn armen en benen niet bewegen wegens pijn. Zijn concentratie was verminderd en hij had problemen met het korte termijn geheugen. Urine en bloed waren negatief voor drugs en alcohol. Laboratoriumonderzoek 2,5 dag na ingestie gaf de volgende resultaten: creatinefosfokinase (CPK) 47.663, myoglobine 7267, bloed ureum stikstof (BUN) 68, creatinine 4,5, aspartaat aminotransferase 274 en fosfor 8,7. Verder was serum quetiapine 68 microg/L, valproïnezuur 57 mg/L, paracetamol 2 mg/L. CPK en myoglobine vertoonden een piek 8 uur na opname, met respectievelijk 96.073 en 5573.
  Op basis van labwaarden en klinische bevindingen werd de diagnose rhabdomyolyse gesteld. Vijf dagen na opname stegen BUN en creatinine tot respectievelijk 126 en 13,8 en werd gestart met hemodialyse. CPK was op dag 12 afgenomen tot 183 en zijn mentale toestand verbeterde. BUN en creatinine niveaus waren op dag 12 weer normaal en op het moment van ontslag waren er geen aanwijzingen voor permanente schade aan nieren of cognitie.^[smi]
• Een 19-jarige man werd na inname van 9.600 mg quetiapine (overeenkomend met 137 mg/kg voor een persoon van 70 kg) comateus gevonden (Glasgow Coma Score van 6). 2 uur na ingestie werden na verder onderzoek hypotensie, tachycardie en een verlengde QTc tijd (581 msec) geconstateerd. Therapie bestond uit geactiveerde kool, intubatie en intraveneus fysiologisch zout. 14 Uur na ingestie, toen de QTc tijd 710 msec was, werd magnesium gesupplementeerd. Na 27 uur was de bloeddruk stabiel, de QTc tijd afgenomen tot 440 msec, en de GSC normaal. De tachycardie verdween na 3 dagen.^{[gaj, hus]}

Onderstaande veterinaire informatie is nog niet beoordeeld door de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren van de faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht. 

U kunt de toxicologische informatie in het veterinaire en humane deel van deze monografie raadplegen. Let op, er kunnen verschillen bestaan tussen mensen en dieren in bv. de toxiciteit, metabolisme en klinische effecten van eenzelfde toxische stof.

Er is weinig informatie beschikbaar over de kinetiek van atypische antipsychotica (zoals quetiapine) in dieren.^[bla] 

Zie het humane deel van de monografie voor informatie over de kinetiek van quetiapine in mensen.

Quetiapine is in Nederland niet geregistreerd voor gebruik bij dieren.^[cbg2]

Quetiapine is (d.d. 18-01-2021) in Nederland geregistreerd met de volgende productvoorkomens:^[cbg] 

• tabletten met 25, 50, 100, 150, 200 en 300 mg quetiapine
• tabletten met verlengde afgifte met 50, 150, 200, 300 en 400 mg quetiapine

Quetiapine is in de tabletten aanwezig in de vorm van quetiapinefumaraat.^[cbg]

Quetiapine is in Nederland niet geregistreerd voor toepassing bij dieren.

Er zijn te weinig gegevens om grenswaarden voor het instellen van behandeling te kunnen vaststellen.

De meest voorkomende effecten bij blootstelling aan atypische antipsychotica (zoals quetiapine) zijn braken, lethargie/sedatie, hypotensie en tachycardie. Andere mogelijke effecten zijn ataxie, agitatie, desoriëntatie, angst, hyperactiviteit, tachypneu, hypersalivatie, diarree, anorexie, zwakte, tremoren, convulsies en mogelijk aritmieën. 

De symptomen ontstaan vaak binnen een uur, maar kunnen ook enkele uren vertraagd zijn (bijvoorbeeld bij preparaten met verlengde afgifte). Waarschijnlijk zijn alle diersoorten gevoelig voor intoxicatie.^[bla]

Onderstaande symptomen gelden voor atypische antipsychotica in het algemeen en zijn niet specifiek voor quetiapine.^[bla]

Systemische orgaanfunctiewijzigingen (veterinair)

Hersenen

• Sedatie
• Lethargie (hond, kat)
• Ataxie (hond)
• Agitatie (hond)
• Desoriëntatie
• Angst (hond)
• Hyperactiviteit (hond)
• Convulsies (hond)

Hart

• Tachycardie (hond)
• Aritmieën

Bloedvaten

•  Hypotensie (hond)

Luchtwegen

• Tachypneu (hond)

Maag-darmkanaal

• Braken (hond, kat)
• Diarree
• Anorexie (kat)

Spieren

• Tremoren (hond)
• Zwakte (hond)

Slijmvliezen

• Hypersalivatie

De meeste atypische antipsychotica hebben lange halfwaardetijden. Daardoor is mogelijk langdurige ondersteunende behandeling nodig wanneer er niet tijdig absorptievermindering is toegepast.^[bla]

Symptomatische dieren opnemen in de kliniek totdat ze asymptomatisch zijn. Symptomen verdwijnen doorgaans binnen 12-24 uur, maar na inname van preparaten met vertraagde afgifte kunnen symptomen langer aanhouden.^[bla]

Systemisch

• Bepalen elektrolyten: mogelijk is er sprake van hypopnatriëmie of hypokaliëmie.^[bla]
• Controle bloeddruk ^[bla]
• Controle ECG ^[bla]
• Controle lichaamstemperatuur ^[bla]
  In onderstaande tabel staan de normale lichaamstemperaturen voor de verschillende diersoorten. De lichaamstemperatuur fluctueert over de dag. Kleinere hondenrassen hebben verhoudingsgewijs een hogere lichaamstemperatuur dan grotere hondenrassen.
  

• Controle pols ^[bla]
  In onderstaande tabel staan de normale polswaarden voor verschillende diersoorten.
  
  

Absorptievermindering

Na ingestie

• Overwegen: toedienen van geactiveerde kool
  Veterinair: Geactiveerde kool toedienen (hond-kat) 

• Overwegen: laten braken
  Veterinair: Laten braken (hond-kat) 
  N.B. Niet bij herkauwers, paarden, knaagdieren, konijnen en vogels. Fretten kunnen wel braken.

Zie voor een uitgebreide beschrijving van de absorptieverminderende maatregelen bij hond en kat Veterinair: Absorptievermindering (hond-kat) 

Eliminatieversnelling

• Veterinair protocol: Intraveneuze lipidenemulsie^[bla] 
  Bij levensbedreigende intoxicaties die niet reageren op de aanbevolen therapieën, kan toediening van intraveneuze lipidenemulsie overwogen worden. LET OP: vooralsnog dient deze therapie alleen te worden toegepast bij levensbedreigende cardiovasculaire en/of neurologische effecten die niet reageren op conventionele behandeling. Klik op "Veterinair protocol: Intraveneuze lipidenemulsie" voor meer informatie over de effectiviteit, de mogelijke risico's en de dosering van intraveneuze lipidenemulsie.

Symptoombestrijding

Bij hypotensie:

Intraveneuze vloeistof toedienen voor verbetering van de renale perfusie en de behandeling van hypotensie. Vasopressoren alleen gebruiken wanneer er sprake is van ernstige hypotensie die niet voldoende reageert op vloeistoftoediening. Norepinefrine en phenylefrine hebben de voorkeur boven epinefrine en dopamine, omdat deze laatste de hypotensie mogelijk kunnen verergeren.^[bla]

Bij convulsies:

Convulsies kunnen behandeld worden met benzodiazepines. Indien dit onvoldoende effectief blijkt, kan propofol gebruikt worden. Bij voorkeur via een continu infuus en doseren op effect van de propofol.

Gebruikte referenties

Geëvalueerde referenties zonder additionele informatie