• MEL (melatonine) ^[dar,ulb]
• Melatoniini ^[mar]
• Melatonin
• Melatonina ^[mar]
• Melatoninum ^[mar]
• MLT (melatonine) ^[dar]
• N-acetyl-5-methoxytryptamine ^{[cid,mer,sax,gol2]}
• N-(2-(5-methoxy-1H-indol-3-yl)ethyl)acetamide ^[mer]
• N-[2-(5-methoxy-3-indolyl)ethyl]acetamide ^[inf2]
• Pineal hormone ^[dar]
• 5-methoxy-N-acetyltryptamine ^[sax,ulb]

C₁₃H₁₆N₂O₂

Fictieve waarde: 1.

Melatonine wordt omschreven als een wit tot gebroken wit, kristallijn poeder. ^[mar]

Het smeltpunt van melatonine is 116-118 °C. ^[mer,sax]

Melatonine is zeer gering oplosbaar in water. ^[mar] De oplosbaarheid in water bij 25°C is 0,08 g/100 mL. ^[hsd]

Melatonine is lipofiel. ^[poi1] De Log P (octanol-water) is 1,65. ^[cid]

Bij verhitting tot ontleding komen giftige, NO_x-bevattende dampen vrij. ^[sax]

Na ingestie

Melatonine wordt snel en vrijwel volledig geabsorbeerd na orale toediening. ^{[inf1,muh,lei]} Bij ouderen kan de absorptie met maximaal 50% afnemen. ^{[inf1,far1,spc]}

De maximale concentratie wordt na ingestie van tabletten met directe afgifte na circa 45-60 minuten bereikt. ^{[cbg2,lal,nkf]} Ook na ingestie van hogere doseringen (80 mg) is de absorptie snel. ^[gua] Na ingestie van tabletten met vertraagde afgifte wordt de maximale concentratie na circa 1,5-2 uur bereikt. ^[lal,cbg2]

Melatonine ondergaat een uitgebreid first-pass effect in de lever, waardoor de biologische beschikbaarheid na orale toediening gemiddeld 15% bedraagt. ^{[bas1,inf1,far1,spc]} Voor de biologische beschikbaarheid worden echter ook waarden gepubliceerd in een range van 3-76%. ^{[nag,dru,poi1,ulb,lal]}

Inname tegelijk met voedsel kan de absorptie vertragen. ^[toz,inf2] Ook is er gerapporteerd dat de maximale plasmaconcentratie verhoogd is bij inname met voedsel. ^[inf2]

Overige toedieningsroutes (niet in Nederland geregistreerd voor therapeutisch gebruik)

Na intramusculaire toediening wordt melatonine goed geabsorbeerd. ^[poi1] Ook na intranasale toediening wordt melatonine geabsorbeerd. ^[poi1] Bij gebruik van transdermale pleisters kan melatonine ook door de huid worden geabsorbeerd. ^[poi2]

Melatonine wordt in de lever gemetaboliseerd, voornamelijk via CYP1A1, CYP1A2 en CYP2C19, tot twee metabolieten. ^{[inf1,far1,spc,lal]} De belangrijkste metaboliet is 6-hydroxymelatonine; ^{[poi1,dru,inf1,lal]} de andere metaboliet, N-acetylserotonine (O-desmethylmelatonine), wordt in mindere mate gevormd. ^[hsd,poi1] Beide metabolieten zijn inactief ^[dru] en ondergaan glucuronide- of sulfaatconjugatie voordat ze worden uitgescheiden. ^{[poi1,bas1,ulb]}

Bij mensen die roken kan de exogeen toegediende melatonine-spiegel verlaagd zijn door inductie van CYP1A2, de endogene melatonineconcentraties zijn echter onveranderd. ^[toz]

Het verdelingsvolume van melatonine is ongeveer 35 L (0,5 L/kg uitgaande van een lichaamsgewicht van 70 kg) na intraveneuze toediening aan 4 gezonde vrijwilligers. ^[poi1,dru] Andere bronnen vermelden een gemiddeld verdelingsvolume van 0,98 L/kg (na orale toediening aan 12 gezonde vrijwilligers) ^[fou] en 1,8-2,5 L/kg (geen additionele informatie over toedieningsroute, etc.). ^[bas1]

Melatonine verdeelt zich over de meeste weefsels, met de hoogste concentraties in de eierstokken en de pijnappelklier. ^[poi1] Melatonine passeert gemakkelijk de bloed-hersenbarrière. ^{[poi1,ulb,cbg2]}

De plasma-eiwitbinding van melatonine is ongeveer 60%. ^{[inf1,spc,cbg2]} Melatonine bindt voornamelijk aan albumine, alfa-1-zuur glycoproteïne en high-density lipoproteïne (HDL). ^[spc,cbg2]

De maximale concentratie wordt na ingestie van tabletten met directe afgifte na circa 45-60 minuten bereikt. ^{[cbg2,lal,nkf,far2]} Na ingestie van tabletten met vertraagde afgifte wordt de maximale concentratie na circa 1,5-2 uur bereikt. ^[lal,cbg2] Andere bronnen melden dat de tijd tot de maximale plasmaconcentratie (T_max) bij orale toediening van het preparaat met verlengde afgifte ongeveer 45 minuten is bij inname op een lege maag en bij inname met voedsel ongeveer 3 uur. ^{[inf2,far2,spc]} 

• Na een orale dosis van 2 mg melatonine met verlengde afgifte was de maximale plasmaconcentratie (C_max) 1,176 microgram/L bij inname op een lege maag en 1,020 microgram/L bij inname met voedsel. ^[spc]
• Enkele orale doses van 10, 20, 40 en 80 mg resulteerden in 20 vrijwilligers in een gemiddelde C_max in serum van respectievelijk 4, 9, 17 en 33 microgram/L. ^[bas1]
• Een orale dosis van 100 mg resulteerde in 5 vrijwilligers in een gemiddelde C_max in serum van 100 microgram/L. ^[bas1]
• De C_max is bij vrouwen 3 tot 4 keer zo hoog als bij mannen. ^[inf1,spc] Een studie vond na orale toediening van 0,25 mg melatonine een gemiddelde C_max in plasma van 0,244 microgram/L in mannen (n=6) en 0,624 microgram/L in vrouwen (n=6). ^[fou] Verder wordt vermeld dat binnen hetzelfde geslacht de C_max een factor 5 kan verschillen. ^[inf1,spc] Het verschil in plasmaconcentraties lijkt niet tot farmacodynamische verschillen te leiden. ^[cbg2]
• Bij ouderen is de C_max verhoogd vanwege een verminderd metabolisme. ^[inf1,spc]

De eliminatiehalfwaardetijd van melatonine na orale toediening van een tablet met directe afgifte bedraagt 30-50 minuten. ^{[poi2,dru,ulb,bas1,lal,nkf]} Ook na ingestie van hogere doses (tot 80 mg) is de halfwaardetijd circa 45 minuten. ^[asg,gua] Na ingestie van tabletten met verlengde afgifte is de schijnbare eliminatiehalfwaardetijd 3,5-5 uur. ^{[far1,inf1,spc,lal]}

De halfwaardetijd van endogeen melatonine is leeftijdsafhankelijk. ^[lal] 

De distributiehalfwaardetijd na intraveneuze toediening is 1,4-3 minuten. ^[poi1,dru]

Melatonine wordt uitgescheiden via de nieren, waarbij 89% wordt uitgescheiden als sulfaat- en glucuronzuurconjugaten van 6-hydroxymelatonine en 2% als onveranderd melatonine. ^{[spc,inf1,far1]} Anderen vermelden dat tot 85% van een dosis in urine wordt uitgescheiden als 6-hydroxymelatoninesulfaat. ^{[poi1,dru,lal]}

Na een enkele intraveneuze dosis werd vrijwel alles in 24-uurs urine uitgescheiden, waarbij ongeveer 42% van de dosis aanwezig was als 6-hydroxymelatoninesulfaat. ^[bas1]

De klaring van intraveneus toegediend melatonine is bifasisch en bedraagt bij gezonde mensen gemiddeld 631 mL/min (overeenkomend met 9,0 mL/min/kg, uitgaande van een persoon van 70 kg) en bij mensen met levercirrose gemiddeld 127 mL/min (overeenkomend met 1,8 mL/min/kg, uitgaande van een persoon van 70 kg). ^[nag]

De totale lichaamsklaring wordt vermeld als 630-960 mL/min (overeenkomend met 9,0-13,7 mL/min/kg, uitgaande van een persoon van 70 kg). ^[dru] Een andere bron vermeldt een totale klaring na intraveneuze toediening van gemiddeld 1,23 L/uur/kg (overeenkomend met 20,5 mL/min/kg). ^[fou]

Het is niet bekend of melatonine overgaat in de moedermelk, maar aangezien moedermelk endogeen melatonine bevat, is het waarschijnlijk dat ook exogeen melatonine in moedermelk wordt uitgescheiden. ^{[inf1,far1,cbg2]}

Na ingestie van 80 mg melatonine zijn de absorptie en eliminatiehalfwaardetijd vergelijkbaar met die na therapeutische doseringen (tot 5 mg). ^[asg,gua]

Melatonine is verkrijgbaar als geneesmiddel (met of zonder recept, ATC code N05CH01) en als voedingssupplement. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) beschouwt producten met een dagdosering lager dan 0,3 mg melatonine in principe niet als geneesmiddel; deze vallen als voedingssupplement onder de warenwet (NVWA). ^[igj,inf2] Bij de toepassing, dosering, bijwerkingen en interacties beperken we ons in deze monografie tot de producten die bij het CBG geregistreerd zijn en dus meer dan 0,3 mg melatonine bevatten.

Melatonine is een neurohormoon dat in de pijnappelklier (glandula pinealis) in de hersenen wordt gesynthetiseerd uit het aminozuur tryptofaan. ^{[inf1,mar,dru,far1]} Tryptofaan wordt daarbij eerst omgezet in 5-hydroxytryptofaan, dat wordt omgezet in serotonine (5-hydroxytryptamine). Serotonine wordt vervolgens in twee stappen omgezet in melatonine. ^[hsd] Er wordt ook enige melatonine gevormd in onder andere de retina, het maagdarmkanaal, het beenmerg en de gal. ^[ulb,san] De synthese van melatonine wordt geremd door licht en gestimuleerd in afwezigheid van licht. ^{[san,ulb,inf1]}

De afgifte van melatonine volgt een circadiaan ritme. De afgifte begint na het invallen van de duisternis en is maximaal tussen 2 en 4 uur 's nachts. ^{[inf1,far1,lal]} Gedurende de tweede helft van de nacht neemt de afgifte van melatonine weer af. ^[far1,lal]

Melatonine is betrokken bij het induceren van slaap en het reguleert waarschijnlijk slaapcycli, hormonale ritmes en lichaamstemperatuur. ^[dru,poi1] Het speelt een rol in de interne synchronisatie van het circadiane systeem en het is een marker van de biologische klok. ^[poi1,dru] Melatonine bindt als agonist onder andere aan de melatoninereceptoren MT-1 en MT-2. ^{[far1,gol2,lal]} Dit zijn G-eiwit gekoppelde receptoren, die voornamelijk gelokaliseerd zijn in de suprachiasmatische kern in de hypothalamus ("de biologische klok"). ^[gol1,lal] MT-1 lijkt een rol te spelen in slaapinductie en MT-2 lijkt betrokken te zijn bij regulatie van de circadiane slaap-waakcyclus. ^[gol1] Een belangrijk effect van melatonine voor het mogelijk maken van verschuivingen in het circadiane ritme is verlaging van de lichaamstemperatuur. ^[poi1,dru] 

De MT-1 en MT-2 receptoren spelen mogelijk een rol bij de regulatie van botdichtheid. ^[lal] 

Melatonine bindt ook aan andere melatonine receptoren (o.a. MT-3), die waarschijnlijk niet bij slaap betrokken zijn, maar een rol spelen bij detoxificatie en enzymregulatie. ^[gol1,lal] Melatonine speelt een rol bij de remming van de ontwikkeling van de gonaden en de controle van oestrus (paringsdrift). ^{[poi1,mar,plu]} Het beïnvloedt mogelijk de maturatie en het functioneren van de hypothalamus-hypofyse-gonade-as en het intreden van de puberteit. ^[poi1,dru] Melatonine vermindert de afgifte van luteïniserend hormoon, waardoor de ovulatie wordt geremd. ^[nag,dru] Het is tevens betrokken bij beschermende veranderingen in huidskleur. ^[mar] Melatonine kan thrombopoëse stimuleren. ^[fin] Melatonine heeft sterke anti-oxidatieve eigenschappen, en daardoor een beschermende functie voor mitochondrieën. ^[kur,lal] 

De hieronder vermelde indicaties betreffen melatonine als geregistreerd geneesmiddel (met of zonder recept, ATC code N05CH01).

Melatonine is in Nederland geregistreerd (d.d. 10 december 2021) voor toepassing bij: ^[inf2,far2]

• kortdurende behandeling van slaapstoornissen met slechte slaapkwaliteit
• kortdurende behandeling van jetlag

Melatonine is niet geregistreerd (d.d. 10 december 2021), maar wordt wel toegepast bij: ^[inf2]

• slaapproblemen door een stoornis in het melatonineritme (biologische klokstoornis), zoals het vertraagde slaapfase syndroom (uitgestelde slaapfase stoornis, 'delayed sleep phase disorder or syndrome', DSPD of DSPS) en het vervroegde slaapfase syndroom
• slaapstoornissen bij kinderen (NKFK)
• slaapproblemen bij de ziekte van Parkinson in geval van onvoldoende effect van slaaphygiënische maatregelen en lichttherapie
• in klinisch onderzoek als weesgeneesmiddel bij acute radiatieschade, perinatale asfyxie, neonatale sepsis, neonatale encefalopathie, necrotiserende enterocolitis, niet-traumatische spontane intracerebrale bloeding, retinitis pigmentosa en ter preventie van prematurenretinopathie; doseringen zijn nog niet vastgesteld.

Oudere bronnen vermelden dat melatonine ook is onderzocht voor toepassing als toevoeging bij chemotherapie tegen kanker en als anticonceptivum. ^{[mar,nag,dru]} Verder zou het kunnen werken bij hyperlipidemiëen, bij cluster hoofdpijnen, bij tinnitus, bij alopecia bij vrouwen en bij prikkelbare darmsyndroom geassocieerd met slaapstoornissen. ^[mar] Het zou mogelijk werkzaam zijn bij behandeling van depressie, manie en schizofrenie. ^[nag,dru]

Onderstaande informatie is op 10 december 2021 overgenomen uit het Informatorium Medicamentorum. ^[inf2,far2] Voor de meest recente informatie zie https://kennisbank.knmp.nl/ en/of https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/

Ook de samenvatting van productkenmerken en het kinderformularium zijn geraadpleegd. ^[cbg2,nkf]

Oraal

Doseringen als mg melatonine

Slaapstoornissen met slechte slaapkwaliteit

• Volwassenen (> 55 jaar), preparaat met gereguleerde afgifte: 2 mg 1x per dag, 1-2 uur voor het slapengaan innemen na wat voedsel, gedurende maximaal 13 weken.  

Jetlag

• Volwassenen, gewoon preparaat: aanvankelijk 2-3 mg op de gewenste bedtijd, maximaal 5 mg per keer, starten vanaf de dag van vertrek, behandelduur 3-6 dagen. N.B. Dit is de aanbevolen dosering van het NHG, per product zijn er verschillen tussen de startdosering en de behandelduur. 

Stoornis in het melatonineritme (niet in Nederland geregistreerd d.d. 10 december 2021)

Keuze dosis en innammetijdstip bij voorkeur na bepaling van het eigen melatonineritme.

• Volwassenen, gewoon preparaat: aanvankelijk 1 mg per dag, 30-45 minuten voor de gewenste inslaaptijd. Bij onvoldoende effect na 2 weken zo nodig verhogen met 1 mg per 2 weken totdat effect is opgetreden, bij ouderen maximaal 5 mg per dag. 
• Kinderen (≥10 jaar), gewoon preparaat: aanvankelijk 1 mg per dag, bij onvoldoende effect na 1 week zo nodig verhogen met 1 mg per week totdat effect is opgetreden.
• Kinderen (<10 jaar, <40 kg), gewoon preparaat: aanvankelijk 0,5 mg per dag, bij onvoldoende effect na 1 week zo nodig verhogen met 0,5 mg per week, maximaal 3 mg per dag. 

Slaapstoornissen bij kinderen (niet in Nederland geregistreerd, d.d. 10 december 2021)

• Kinderen vanaf 1 maand, gewoon preparaat of preparaat met gereguleerde afgifte: aanvankelijk 0,1-0,5 mg 1x per dag, 30-60 minuten voor het slapengaan, zo nodig tot 3-4 uur voor het slapengaan, bij onvoldoende effect verhogen tot maximaal 5 mg per dag.

Slaapstoornissen bij de ziekte van Parkinson (niet in Nederland geregistreerd, d.d. 10 december 2021) 

• Volwassenen, gewoon preparaat: aanvankelijk 1 mg voor de nacht, zo nodig verhogen tot maximaal 5 mg per dag.

Producten voor humaan gebruik

Melatonine is in Nederland als geneesmiddel geregistreerd (d.d. 10 december 2021) als: ^[cbg2]

• (filmomhulde) tabletten: 1, 3 of 5 mg melatonine 
• tabletten met verlengde afgifte: 2 mg melatonine (merknaam Circadin, geregistreerd voor volwassenen >55 jaar)
• tabletten met verlengde afgifte: 1 of 5 mg melatonine (merknaam Slenyto, geregistreerd voor kinderen en adoloscenten, 2-18 jaar) 

N.B. de (filmomhulde) tabletten zijn zonder recept, uitsluitend via apotheek of drogist, verkrijgbaar. De tabletten met verlengde afgifte zijn uitsluitend op recept verkrijgbaar (d.d. 10 december 2021). 

Naast bovenstaande geregistreerde producten noemt het kinderformularium ook een aantal doorgeleverde bereidingen: ^[nkf]

• tabletten met gereguleerde afgifte met 10 mg melatonine
• tabletten met 0,5, 1, 3, 4 of 5 mg melatonine
• sublinguale tabletten met 1 mg melatonine
• capsules met 3, 5 of 25 mg melatonine
• drank met 1 mg/ml melatonine

Producten met een dagdosering lager dan 0,3 mg melatonine vallen als voedingssupplement onder de warenwet (NVWA). ^[igj,inf2] 

Uit een studie uit de VS bleek dat synthetisch melatonine toegepast in voedingssupplementen mogelijk vervuild kan zijn met serotonine en l-tryptofaan. ^[skr] Ook bleek de hoeveelheid melatonine in de tabletten niet altijd overeen te komen met wat het label vermelde. ^[skr] In de geraadpleegde literatuur is geen informatie over vervuiling van melatonine-supplementen voor de Nederlandse markt gevonden. 

Producten voor veterinair gebruik

Melatonine is in Nederland geregistreerd (d.d. 16 december 2021) als subcutaan implantaat voor nertsen (ATC vetcode: QN05CH01) met 2,7 mg melatonine per stuk. ^[cbg3] Het wordt toegepast bij het versnellen van de pelsrijpheid.

Mogelijk wordt melatonine ook in Nederland off-label gebruikt bij honden en katten, o.a. bij alopecia (kale plekken op de huid), of als slaap- of rustgevend middel. ^[plu,cot]

Endogene concentratie

De gemiddelde endogene productie van melatonine wordt vermeld als 28-30 microgram per dag. ^[dru,nag] Pasgeboren babies (<3 maanden) produceren zeer weinig melatonine, daarna ontstaat pas een circadiaan ritme. ^[shi,lal] Jong-volwassenen produceren 5-25 microgram per etmaal, voornamelijk 's nachts. ^[hei,skr] De melatoninesecretie neemt af bij het ouder worden. ^{[inf1,dru,lal]}

De plasmaconcentratie van endogeen melatonine is overdag over het algemeen 0,01-0,02 microgram/L (10-20 pg/mL). ^[lal] 's Avonds, vanaf circa 22 uur, stijgt de concentratie. ^[dru] De maximale concentratie wordt doorgaans bereikt tussen 2 en 4 uur 's nachts en is gemiddeld 0,08-0,12 microgram/L (80-120 pg/mL, range 0-250 pg/mL). ^{[lal,bas1,dru]} Bij kinderen van 1 tot 3 jaar oud kan de piek concentratie hoger zijn: 0,325 microgram/L (325 pg/mL). ^[shi] In de ochtend neemt de concentratie snel af, tot rond 9 uur 's ochtends de normale dagconcentratie weer is bereikt. ^[dru]

In oudere volwassenen is de gemiddelde, maximale endogene plasmaconcentratie 0,06 microgram/L. ^[bas1]

Therapeutische concentratie

Tijdens een 28-daagse behandelperiode kregen 30 mannelijke vrijwilligers iedere avond rond 22 uur 10 mg melatonine oraal. Na iedere week werd om 10 uur 's ochtends de melatonine serumconcentratie bepaald. Deze varieerde van gemiddeld 0,03 microgram/L tot gemiddeld 0,056 microgram/L (30 tot 56 pg/mL). ^[sea]

Een andere bron vermeldt dat therapeutische melatonineconcentraties lager zijn dan 0,2 microgram/L. ^[dar]

Bloedconcentraties zijn beperkt bruikbaar ter beoordeling van het klinisch beeld, ^[poi1,toz] met name vanwege de grote interindividuele variatie in exogene en endogene melatonineconcentraties. ^[poi1]

Urineconcentraties van 6-hydroxymelatoninesulfaat zijn gebruikt als indirecte marker van plasma melatonineconcentraties, aangezien de excretie van deze metaboliet relatief constant is. ^[dru]

Een acute overdosering van melatonine leidt in de meeste gevallen tot geen of slechts lichte symptomen.

Acute overdosering van melatonine leidt in de meeste gevallen tot geen of slechts lichte symptomen.

Te verwachten effecten zijn onder andere slaperigheid, lethargie, hoofdpijn, duizeligheid, verwardheid, desoriëntatie en ataxie. Verder werden in een klein aantal patiënten de volgende effecten gerapporteerd: pijn op de borst, tachycardie, buikpijn, misselijkheid, braken, hypothermie, agitatie/geïrriteerdheid, onduidelijke spraak en tremoren. Psychotische effecten, zoals hallucinaties, paranoia en nachtmerries, zijn in zeldzame gevallen ook gerapporteerd. 

Na overdoseringen is niet duidelijk beschreven wanneer symptomen optreden en hoe lang deze aanhouden. Bij therapeutisch gebruik kunnen effecten binnen 15 minuten tot 1 uur ontstaan na ingestie van melatonine (directe afgifte), of binnen 4 uur na ingestie van tabletten met vertraagde melatonine-afgifte. 

Systemische orgaanfunctiewijzigingen

Hersenen

• Hoofdpijn [L] ^{[for1,muh,poi1]}
• Duizeligheid [L] ^{[spc,for1,poi1,toz]}
• Desoriëntatie [L] ^[hol,poi1]
• Ataxie [L] ^{[lei,ulb,for1,poi1]}
• Apathie [L] ^{[hol,for1,poi1]}
• Slaperigheid of sufheid [L] ^{[hol,vic,for1,lei,poi1,toz]}
• Omneveld [L] ^{[ulb,muh,for1,poi1]}

Verder kunnen mogelijk asthenie ^[poi1] en sterke moeheid ^[muh] optreden.

Psychotische symptomen zijn gerapporteerd, waaronder hallucinaties, paranoia en nachtmerries, mogelijk door overdosering. ^{[ulb,for2,poi1]}

Hart

Maag-darmkanaal

Spieren

De werking van melatonine na overdosering is niet beschreven in de geraadpleegde literatuur. Waarschijnlijk spelen de MT1 en MT2 receptoren, die het slaap-waakritme reguleren, een rol. Zie voor meer informatie de paragraaf "Toepassing, werking". 

Observatie kan meestal thuis plaatsvinden, ook bij milde slaperigheid, hoofdpijn en maag-darmklachten. Indien ernstigere symptomen ontstaan, zoals bijvoorbeeld niet goed wekbaar zijn, ataxie en/of verwardheid, is beoordeling door een huisarts geadviseerd.

Indien 4 uur na ingestie geen symptomen zijn ontstaan, worden deze niet meer verwacht. Bij tabletten met vertraagde afgifte kunnen symptomen later ontstaan (tot 8 uur na ingestie) en langer aanhouden.

Naar verwachting is na ingestie van melatonine geen behandeling, en ook geen absorptievermindering nodig. Door de slaperigheid die kan ontstaan is het risico op aspiratie waarschijnlijk groter dan het voordeel van de geactiveerde kool.

Observatie kan meestal thuis plaatsvinden. Indien 4 uur na ingestie geen symptomen zijn ontstaan worden deze niet meer verwacht. Bij tabletten met vertraagde afgifte kunnen symptomen later ontstaan (tot 8 uur na ingestie) en langer aanhouden. ^[toz]

Na ingestie

Het te verwachten klinisch beeld rechtvaardigt geen absorptievermindering. Melatonine wordt snel geabsorbeerd. Ook kan slaperigheid of sufheid ontstaan waardoor het risico op aspiratie groter is dan de voordelen van absorptievermindering d.m.v. geactiveerde kool.

Er is geen indicatie voor eliminatieversnelling.

Zo nodig symptomatisch handelen.

Lethargie, disoriëntatie en slaperigheid na ingestie van melatonine

Een 66-jarige man gebruikte regelmatig 2 tabletten (6 mg) melatonine, in combinatie met een avond sedatief van chloordiazepoxide en amitriptyline. Op de avond voordat hij geopereerd zou worden aan zijn prostaat, nam hij om 21:00 uur, ter ontspanning, 8 tabletten (24 mg) melatonine in. Binnen 20 minuten na inname, voelde hij zich lethargisch en gedesoriënteerd, en belde hij het lokale vergiftigingen informatie centrum. Hij was verbaal coherent met als enige klacht dat hij ongebruikelijk moe en slaperig was. Hij ontkende alcohol of andere middelen te hebben ingenomen, apart van z'n gebruikelijke medicatie. De patiënt werd thuis in de gaten gehouden, door middel van follow-up telefoontjes van het vergiftigingen informatie centrum aan zijn echtgenote. Hij zat te lezen, maar meldde 1,5 uur na inname dat hij zich slaperig voelde. Na 5 uur geslapen te hebben, werd hij wakker, waarbij hij, volgens zijn echtgenote, "onder invloed" leek te zijn en zich niks kon herinneren van de avond ervoor. Hij werd geadviseerd zijn chirurg en anesthesioloog op de hoogte te brengen van het melatonine gebruik en zijn acute reactie daarop. De operatie verliep zonder complicaties. De man herstelde snel en werd een dag eerder dan gepland uit het ziekenhuis ontslagen. 48 uur na het incident begon hij weer met de inname van 6 mg melatonine in combinatie met de voorgeschreven sedativa. De man had ook last van hypertensie, waarvoor hij onder behandeling was met lisinopril en diltiazem. ^[hol]

Onderstaande veterinaire informatie is nog niet beoordeeld door de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren van de faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht. 

U kunt de toxicologische informatie in het veterinaire en humane deel van deze monografie raadplegen. Let op, er kunnen verschillen bestaan tussen mensen en dieren in bv. de toxiciteit, metabolisme en klinische effecten van eenzelfde toxische stof.

Honden

15 minuten na ingestie van 1,0-1,3 mg/kg melatonine kon melatonine in bloed worden gemeten (geen C_max gerapporteerd). De plasmaconcentratie bleef ten minste 8 uur verhoogd. ^[pet]

Bij katten is een eliminatiehalfwaardetijd van 45 minuten gerapporteerd na ingestie van melatonine. ^[plu]

Nertsen

Subcutaan als melatonine 

Versnellen van de pelsrijpheid

• 1 implantaat (2,7 mg) per nerts, toedienen tussen 7 en 21 juli. ^[cbg3]

Honden

Oraal als melatonine

Dermale aandoeningen zoals alopecia (niet in Nederland geregistreerd, d.d. 16 december 2021)

• 3-12 mg per hond (afhankelijk van de grootte van de hond), 2-3× per dag. ^[plu,cot]
• 1 mg/kg/dag verdeeld over 2 tot 3 giften. ^[plu]

Slaapstoornissen, fobieën (niet in Nederland geregistreerd, d.d. 16 december 2021)

• 0,1 mg/kg, 1-3× per dag. ^[plu]
• 1-9 mg per hond, circa 30 minuten voor het slapen. ^[plu]

 Pre-operatieve kalmering (niet in Nederland geregistreerd, d.d. 16 december 2021)

• 5 mg/kg , 2 uur voor de operatie ^[plu] 

Subcutaan als melatonine

Alopecia en andere dermale aandoeningen (niet in Nederland geregistreerd, d.d. 16 december 2021)

• 8-18 mg als subcutaan implantaat, 1 tot 2 keer per jaar.

Katten

Oraal als melatonine

Slaapstoornissen (niet in Nederland geregistreerd, d.d. 16 december 2021)

• 1,5-6 mg per kat, voor het slapen gaan ^[plu]
• 3-12 mg per kat, iedere 12-24 uur. ^[plu]

Controle van de oestrus (paringsdrift) (niet in Nederland geregistreerd, d.d. 16 december 2021)

• 4-30 mg per kat, eenmaal per dag. ^[plu]

Subcutaan als melatonine

Controle van de oestrus (paringsdrift) (niet in Nederland geregistreerd, d.d. 16 december 2021) 

• 18 mg per kat, werkt gedurende 2-4 maanden ^[plu]

Producten voor humaan gebruik

Melatonine is in Nederland als geneesmiddel geregistreerd (d.d. 10 december 2021) als: ^[cbg2]

• (filmomhulde) tabletten: 1, 3 of 5 mg melatonine 
• tabletten met verlengde afgifte: 2 mg melatonine (merknaam Circadin, geregistreerd voor volwassenen >55 jaar)
• tabletten met verlengde afgifte: 1 of 5 mg melatonine (merknaam Slenyto, geregistreerd voor kinderen en adoloscenten, 2-18 jaar) 

N.B. de (filmomhulde) tabletten zijn zonder recept, uitsluitend via apotheek of drogist, verkrijgbaar. De tabletten met verlengde afgifte zijn uitsluitend op recept verkrijgbaar (d.d. 10 december 2021). 

Naast bovenstaande geregistreerde producten noemt het kinderformularium ook een aantal doorgeleverde bereidingen: ^[nkf]

• tabletten met gereguleerde afgifte met 10 mg melatonine
• tabletten met 0,5, 1, 3, 4 of 5 mg melatonine
• sublinguale tabletten met 1 mg melatonine
• capsules met 3, 5 of 25 mg melatonine
• drank met 1 mg/ml melatonine

Producten met een dagdosering lager dan 0,3 mg melatonine vallen als voedingssupplement onder de warenwet (NVWA). ^[igj,inf2] 

Uit een studie uit de VS bleek dat synthetisch melatonine toegepast in voedingssupplementen mogelijk vervuild kan zijn met serotonine en l-tryptofaan. ^[skr] Ook bleek de hoeveelheid melatonine in de tabletten niet altijd overeen te komen met wat het label vermelde. ^[skr] In de geraadpleegde literatuur is geen informatie over vervuiling van melatonine-supplementen voor de Nederlandse markt gevonden. 

Producten voor veterinair gebruik

Melatonine is in Nederland geregistreerd (d.d. 16 december 2021) als subcutaan implantaat voor nertsen (ATC vetcode: QN05CH01) met 2,7 mg melatonine per stuk. ^[cbg3] Het wordt toegepast bij het versnellen van de pelsrijpheid.

Mogelijk wordt melatonine ook in Nederland off-label gebruikt bij honden en katten, o.a. bij alopecia (kale plekken op de huid), of als slaap- of rustgevend middel. ^[plu,cot]

Melatonine veroorzaakt in de meeste gevallen geen ernstige toxiciteit na overdosering. ^[plu]

Algemeen

Na ingestie van melatonine wordt geen significante toxiciteit verwacht. ^[plu,cot] Bij honden en katten zijn bij therapeutisch gebruik weinig bijwerkingen gerapporteerd. Sedatie en effecten op vruchtbaarheid komen zelden voor. ^[plu]  

Honden

• Na ingestie van een eenmalige hoge dosis melatonine (niet gespecificeerd) kunnen tachycardie en desoriëntatie ontstaan. ^[pet]
• Langdurige ingestie (2-4 maanden) van melatonine is veilig. ^[cot]

Bijwerkingen na subcutane toediening

Bij honden zijn abcessen gerapporteerd na subcutane toediening van een melatonine implantaat. ^[plu]

Bij nertsen zijn langzame verharing, klitten, dunne wol, verkleuring van de pels en moeilijkheden bij onthuiden gerapporteerd. ^[cbg3]

Absorptievermindering

Na ingestie

Zie voor een uitgebreide beschrijving van de absorptieverminderende maatregelen bij de hond en kat: Veterinair: Absorptievermindering (hond-kat)

Gebruikte referenties

Geëvalueerde referenties zonder additionele informatie